Detektif Romanının 20 Altın Kuralı
Yazan: Oğuz ErenYayın Tarihi: December 27, 2015 19:32
 |
Detektif Romanının 20 Altın Kuralı S.S. Van Dine (Willard Huntington Wright) İlk kez, Eylül 1928 tarihli American Magazine dergisinde yayınlanmıştır. Çeviri: O. Eren |
Detektif romanı entelektüel bir oyundur. Fazladan, bir spor müsabakasıdır; ve bir detektif romanı yazmanın çok katı kuralları vardır. Yazılı olmasa da bu kurallar bağlayıcıdır; kendine saygısı olan her detektif romanı yazarı bu kurallara uyar. İşte bir liste, bir ölçüde ünlü detektif romanı yazarlarının tecrübelerine, bir ölçüde de naçizane kişisel görüşlerime dayalı.
1. Okur, gizemi çözmekte detektif ile eşit şartlara sahip olmalıdır. Her ipucu açıkça belirtilmeli ve açıklanmalıdır.
2. Suçlunun, detektifi yanıltmaya yönelik çabaları hariç, yazar okuru yanıltmaya çalışmamalıdır.
3. Romanın konusu aşk olmamalıdır. Sorun, aşık bir çifti nikah memuru karşısına çıkarmak değil; suçluyu hakim karşısına çıkarmaktır.
4. Detektifin kendisi, veya resmi soruşturma görevlilerinden herhangi biri, suçlu çıkmamalıdır. Bu açıkça hilekarlıktır; bir altın liraya karşılık parlak bir kuruşluk önermeye benzer.
5. Suçlu mantıksal yöntemlerle tespit edilmeli, sehven, şans eseri veya kendiliğinden itiraf sonucu ortaya çıkmamalıdır. Bu, okuru içinden çıkılmaz bir labirente sürükleyip, başarısız olunca da aradığı şeyi gömleğinizin cebinden çıkarıvermeye benzer; bunu yapan yazar bir soytarıdan farksızdır.
6. Bir detektif romanında bir detektif bulunmalıdır; ve bir detektif detektiflik yapmadığı sürece detektif sayılmaz. Görevi ipuçlarını toplamak ve ilk bölümdeki naneyi yiyen suçluya ulaşmaktır; ve eğer bu amacını ipuçlarının analizi ile gerçekleştirmemişse, aritmetik sorusunun cevabını kitabın arkasından kopya eden öğrenciden farkı kalmaz.
7. Detektif romanında bir ceset olması şarttır; ve ceset ne kadar ölü ise o kadar iyidir. Cinayetten daha hafif bir suç yetersiz kalır. 300 sayfa, cinayetten başka bir suç için çok fazladır. Okurun sabrı ve harcadığı enerji ödüllendirilmelidir.
8. Suçun çözümlenmesi tamamen nesnel yöntemlere dayalı olmalıdır. Ouija tahtaları, düşünce okuma, ruh çağırma seansları, cam küreler vb. gerçeküstü yöntemler tabudur. Okur, gerçekçi yöntemler kullanan bir detektif ile rekabete girebilir; ama ruhlar alemine dalmak veya metafiziğin dördüncü boyutunu bulmak gibi bir çabaya girişecekse baştan kaybetmiş olacaktır.
9. Bir -ve sadece bir- detektif olmalıdır. Kafa kafaya veren iki, üç (veya bir sürü) detektif olması, hem mantık yürütmenin düzenini bozar, hem de okur karşısında haksız bir rekabet üstünlüğü sağlamış olur. Bu durum okuru, bir bayrak yarışı ekibi ile yarıştırmaya benzer.
10. Suçlu, öykünün bir bölümünde yer almış bir kişi çıkmalıdır; yani okurun daha önce tanıdığı, ilgisine mazhar olabilecek bir kişi olmalıdır.
11. Katil uşak olmamalıdır! Bu çok basit kaçar. Normalde kendisinden suç işlemesi beklenmeyecek biri çıkmalıdır ki, okurun zahmetine değsin.
12. Bir -ve sadece bir- katil olmalıdır, kaç cinayet işlenmiş olursa olsun. Suçluya ufak tefek yardımı dokunanların olması doğaldır; ama nihayetinde tüm günah tek bir kişinin omuzlarına binmelidir. Okurun öfkesi sadece bir kişiye yönlenebilmelidir.
13. Gizli teşkilatların, mafya vb. suç örgütlerinin, detektif romanında yeri olamaz. Bu tür toptan suç merkezleri, tekil bir cinayetin büyüleyici güzelliğini bozacaktır. Katile sportmence bir müdafaa şansı verilmesi gerekir; ancak arkasına bütün bir teşkilatı alması kabul edilemez. Hiçbir üst-sınıf, kendine saygısı olan katil bu tür bir avansı kabul etmeyecektir.
14. Cinayetin işleniş şekli, ve sorgulanma yöntemi, rasyonel ve bilimsel olmalıdır. Hayal ürünü, spekülatif düzeneklere polis romanında göz yumulamaz. Yazar bir kere Jules Verne benzeri bir fantezi alemine dalarsa, detektif kurgusunun dışına çıkmış, sınırları olmayan serüven kurgusuna girmiş sayılır.
15. Gizemin çözümü her zaman açık olmalıdır; en azından zeki bir okur için. Bununla şunu kastediyorum: Okur, çözümü okuduğunda, romana baştan bir göz attığı takdirde, çözümün aslında orada yatmakta olduğu, bütün ipuçlarının gerçek suçluya işaret ettiği konusunda ikna olmalıdır; detektif kadar kurnaz ise son bölümü okumadan suçluyu tahmin edebilmelidir.
16. Detektif romanı uzun uzadıya tasvirler, yan-konulara odaklanan edebi kısımlar, özenle işlenmiş kişilik analizleri, keza herhangi bir "atmosfer" kaygısı içermemelidir. Bu tür pasajların suç ve detektiflik kurgusuna bir katkısı yoktur. Kurguyu, asli konu ile ilgisiz taraflara çekecek şekilde bölerler. Asli konu bir gizemin ortaya konması, incelenmesi ve başarılı bir şekilde çözüme kavuşturulmasından ibaret olmalıdır. Diğer yandan elbette, öyküye gerçekçilik kazandırmak için kafi derecede açıklama, karakter tasviri yapılması gerekecektir.
17. Bir detektif romanında katil, profesyonel bir suçlu çıkmamalıdır. Hırsız ve haydutların işledikleri suçlar, polis teşkilatının alanına girer; zeki amatör detektiflerimizin değil. En cazip katil bir kilise rahibi, veya hayırsever bir bakiredir!
18. Detektif romanında suç sanılan eylemin intihar veya kaza olduğunun anlaşılması kabul edilemez bir durumdur. Bunca zahmetin sonucu böyle bir sonucun çıkması, okurun güvenini zedeler ve kalbini kırar.
19. Detektif romanlarındaki bütün suçların sebebi kişisel olmalıdır. Uluslararası suç ve savaş yöntemleri başka bir türün ilgi alanına girer. Gizli istihbarat örgütü eylemleri mesela. Bir cinayet öyküsü ise okurun gündelik deneyimlerine yakınlık taşımalı, bastırılmış hislerine hitap edebilmelidir.
20. Nihayet, listemizi bir çift sayı ile bitirebilmek için, kendine saygısı olan hiçbir detektif romanı yazarının artık yararlanmak istemeyeceği birkaç yöntemi burada sıralıyorum. O kadar çok kullanıldılar ki, türün okurları için bir aşinalık kazandılar. Bunları kullanmak yazarın yetersiz ve orijinallikten yoksun olduğunun itirafı gibidir. (a) Suçluyu cinayet yerinde bırakılmış bir sigara izmaritinin cinsi yardımıyla tespit etmek. (b) Suçluyu itirafa zorlayacak, uydurma bir ruh çağırma seansı düzenlemek. (c) Düzmece parmak izleri. (d) Zeka geriliği olan tanık. (e) Havlamayarak, katilin tanıdık olduğunu ele veren köpek. (f) Suçlunun, suçlu gibi gözüken ancak masum olan birinin ikizi veya ona çok benzeyen biri çıkması. (g) Uyku ilacı kullanımı (h) Kilitli odadaki cinayetin, aslen polis içeri girdikten sonra işlenmiş olması (i) Kelime çağrışım testleri ile suçlunun tespiti. (j) Detektif tarafından çözülen şifreli bir metin.
|
Detektif Romanının 20 Altın Kuralı S.S. Van Dine (Willard Huntington Wright) İlk kez, Eylül 1928 tarihli American Magazine dergisinde yayınlanmıştır. Çeviri: O. Eren |
Detektif romanı entelektüel bir oyundur. Fazladan, bir spor müsabakasıdır; ve bir detektif romanı yazmanın çok katı kuralları vardır. Yazılı olmasa da bu kurallar bağlayıcıdır; kendine saygısı olan her detektif romanı yazarı bu kurallara uyar. İşte bir liste, bir ölçüde ünlü detektif romanı yazarlarının tecrübelerine, bir ölçüde de naçizane kişisel görüşlerime dayalı.
1. Okur, gizemi çözmekte detektif ile eşit şartlara sahip olmalıdır. Her ipucu açıkça belirtilmeli ve açıklanmalıdır.
2. Suçlunun, detektifi yanıltmaya yönelik çabaları hariç, yazar okuru yanıltmaya çalışmamalıdır.
3. Romanın konusu aşk olmamalıdır. Sorun, aşık bir çifti nikah memuru karşısına çıkarmak değil; suçluyu hakim karşısına çıkarmaktır.
4. Detektifin kendisi, veya resmi soruşturma görevlilerinden herhangi biri, suçlu çıkmamalıdır. Bu açıkça hilekarlıktır; bir altın liraya karşılık parlak bir kuruşluk önermeye benzer.
5. Suçlu mantıksal yöntemlerle tespit edilmeli, sehven, şans eseri veya kendiliğinden itiraf sonucu ortaya çıkmamalıdır. Bu, okuru içinden çıkılmaz bir labirente sürükleyip, başarısız olunca da aradığı şeyi gömleğinizin cebinden çıkarıvermeye benzer; bunu yapan yazar bir soytarıdan farksızdır.
6. Bir detektif romanında bir detektif bulunmalıdır; ve bir detektif detektiflik yapmadığı sürece detektif sayılmaz. Görevi ipuçlarını toplamak ve ilk bölümdeki naneyi yiyen suçluya ulaşmaktır; ve eğer bu amacını ipuçlarının analizi ile gerçekleştirmemişse, aritmetik sorusunun cevabını kitabın arkasından kopya eden öğrenciden farkı kalmaz.
7. Detektif romanında bir ceset olması şarttır; ve ceset ne kadar ölü ise o kadar iyidir. Cinayetten daha hafif bir suç yetersiz kalır. 300 sayfa, cinayetten başka bir suç için çok fazladır. Okurun sabrı ve harcadığı enerji ödüllendirilmelidir.
8. Suçun çözümlenmesi tamamen nesnel yöntemlere dayalı olmalıdır. Ouija tahtaları, düşünce okuma, ruh çağırma seansları, cam küreler vb. gerçeküstü yöntemler tabudur. Okur, gerçekçi yöntemler kullanan bir detektif ile rekabete girebilir; ama ruhlar alemine dalmak veya metafiziğin dördüncü boyutunu bulmak gibi bir çabaya girişecekse baştan kaybetmiş olacaktır.
9. Bir -ve sadece bir- detektif olmalıdır. Kafa kafaya veren iki, üç (veya bir sürü) detektif olması, hem mantık yürütmenin düzenini bozar, hem de okur karşısında haksız bir rekabet üstünlüğü sağlamış olur. Bu durum okuru, bir bayrak yarışı ekibi ile yarıştırmaya benzer.
10. Suçlu, öykünün bir bölümünde yer almış bir kişi çıkmalıdır; yani okurun daha önce tanıdığı, ilgisine mazhar olabilecek bir kişi olmalıdır.
11. Katil uşak olmamalıdır! Bu çok basit kaçar. Normalde kendisinden suç işlemesi beklenmeyecek biri çıkmalıdır ki, okurun zahmetine değsin.
12. Bir -ve sadece bir- katil olmalıdır, kaç cinayet işlenmiş olursa olsun. Suçluya ufak tefek yardımı dokunanların olması doğaldır; ama nihayetinde tüm günah tek bir kişinin omuzlarına binmelidir. Okurun öfkesi sadece bir kişiye yönlenebilmelidir.
13. Gizli teşkilatların, mafya vb. suç örgütlerinin, detektif romanında yeri olamaz. Bu tür toptan suç merkezleri, tekil bir cinayetin büyüleyici güzelliğini bozacaktır. Katile sportmence bir müdafaa şansı verilmesi gerekir; ancak arkasına bütün bir teşkilatı alması kabul edilemez. Hiçbir üst-sınıf, kendine saygısı olan katil bu tür bir avansı kabul etmeyecektir.
14. Cinayetin işleniş şekli, ve sorgulanma yöntemi, rasyonel ve bilimsel olmalıdır. Hayal ürünü, spekülatif düzeneklere polis romanında göz yumulamaz. Yazar bir kere Jules Verne benzeri bir fantezi alemine dalarsa, detektif kurgusunun dışına çıkmış, sınırları olmayan serüven kurgusuna girmiş sayılır.
15. Gizemin çözümü her zaman açık olmalıdır; en azından zeki bir okur için. Bununla şunu kastediyorum: Okur, çözümü okuduğunda, romana baştan bir göz attığı takdirde, çözümün aslında orada yatmakta olduğu, bütün ipuçlarının gerçek suçluya işaret ettiği konusunda ikna olmalıdır; detektif kadar kurnaz ise son bölümü okumadan suçluyu tahmin edebilmelidir.
16. Detektif romanı uzun uzadıya tasvirler, yan-konulara odaklanan edebi kısımlar, özenle işlenmiş kişilik analizleri, keza herhangi bir "atmosfer" kaygısı içermemelidir. Bu tür pasajların suç ve detektiflik kurgusuna bir katkısı yoktur. Kurguyu, asli konu ile ilgisiz taraflara çekecek şekilde bölerler. Asli konu bir gizemin ortaya konması, incelenmesi ve başarılı bir şekilde çözüme kavuşturulmasından ibaret olmalıdır. Diğer yandan elbette, öyküye gerçekçilik kazandırmak için kafi derecede açıklama, karakter tasviri yapılması gerekecektir.
17. Bir detektif romanında katil, profesyonel bir suçlu çıkmamalıdır. Hırsız ve haydutların işledikleri suçlar, polis teşkilatının alanına girer; zeki amatör detektiflerimizin değil. En cazip katil bir kilise rahibi, veya hayırsever bir bakiredir!
18. Detektif romanında suç sanılan eylemin intihar veya kaza olduğunun anlaşılması kabul edilemez bir durumdur. Bunca zahmetin sonucu böyle bir sonucun çıkması, okurun güvenini zedeler ve kalbini kırar.
19. Detektif romanlarındaki bütün suçların sebebi kişisel olmalıdır. Uluslararası suç ve savaş yöntemleri başka bir türün ilgi alanına girer. Gizli istihbarat örgütü eylemleri mesela. Bir cinayet öyküsü ise okurun gündelik deneyimlerine yakınlık taşımalı, bastırılmış hislerine hitap edebilmelidir.
20. Nihayet, listemizi bir çift sayı ile bitirebilmek için, kendine saygısı olan hiçbir detektif romanı yazarının artık yararlanmak istemeyeceği birkaç yöntemi burada sıralıyorum. O kadar çok kullanıldılar ki, türün okurları için bir aşinalık kazandılar. Bunları kullanmak yazarın yetersiz ve orijinallikten yoksun olduğunun itirafı gibidir. (a) Suçluyu cinayet yerinde bırakılmış bir sigara izmaritinin cinsi yardımıyla tespit etmek. (b) Suçluyu itirafa zorlayacak, uydurma bir ruh çağırma seansı düzenlemek. (c) Düzmece parmak izleri. (d) Zeka geriliği olan tanık. (e) Havlamayarak, katilin tanıdık olduğunu ele veren köpek. (f) Suçlunun, suçlu gibi gözüken ancak masum olan birinin ikizi veya ona çok benzeyen biri çıkması. (g) Uyku ilacı kullanımı (h) Kilitli odadaki cinayetin, aslen polis içeri girdikten sonra işlenmiş olması (i) Kelime çağrışım testleri ile suçlunun tespiti. (j) Detektif tarafından çözülen şifreli bir metin.
simple_format(@post.content, {},sanitize: false) sanitize @post.content --> Kategori: MakalelerEtiketler:
Yorum yaz
