Vicdanlı ve Cesur Bir Dedektif

Yazan: Sevin Okyay
Yayın Tarihi: July 26, 2011 05:13

“Uyuyan Güzel”, toplumun çeşitli kesimlerinden yansımalarla dolu, sağlam diyalogları olan, bütün esrarın sonunda tertemiz şekilde bir noktada toplanıp açıklandığı, birinci sınıf bir polisiye.

Özel dedektif Lew Archer, bir çarşamba günü uçakla evine dönerken, okyanustaki petrol sızıntısını ilk kez fark eder. Kaynağı, Lennox ailesine ait olan, açıktaki bir petrol platformudur. Sahile inince, petrole bulanmış bir kuşu kucaklamış, öfkeli ve güzel bir genç hanımla karşılaşır. Adı Laurel’dir, petrolcü Lennox ailesinin bir ferdidir.
Archer onu arabasına alır ama kız, onun evindeki bir kutu uyku ilacıyla birlikte kayıplara karışır. Kendini sorumlu hisseden Lew Archer, onu bulmak için yollara düşerken boğazına kadar muhtelif aile tarihlerine ve sırlara gömülür; ama yılmadan bu sırların cevaplarını arar.

Polisiyeyi aşan edebiyat
Onu tanıdığımız için, hiç şaşırmıyoruz. Sam Spade ile Philip Marlowe da aynı şeyi yaparlardı. Ross MacDonald nam-ı müstearıyla yazan Kenneth Millar, polisiye roman erbabına göre, Amerikan edebiyatındaki üç büyük ‘hard-boiled’ yazarından biri.
Diğer ikisi, elbette Dashiel Hammett ile Raymond Chandler. İkisi de, dedektifler ve polislerin kahraman olduğu kitaplara tepeden bakanlar tarafından bile, polisiyeyi aşıp gerçek edebiyat yapan yazarlar diye kabul olunur. Bu janra itibar etmeyenler, bazı yazarları tenezzülen bu rütbeye layık görmüştür.
Biz gene Lew Archer’a dönelim. Sondan bir önceki kitabı “Uyuyan Güzel” ile karşımıza çıkan dedektifi ilk kez edebiyat vasıtasıyla değil, sinema perdesinde tanıdık zaten.
Lew Archer’ın ilhamıyla yaratılan Lew Harper karakterini, “The Moving Target”ta Paul Newman oynamıştı. Aktör aynı karaktere “The Drowning Pool”da da can verdi. Archer ayrıca kısa ömürlü bir TV dizisinin de kahramanıydı. MacDonald/ Millar’ın onunla sağlam bir karakter yarattığından şüphe yok.
Archer’ın vicdanı, cesareti, yoksulları sömüren zenginlerin karanlık sırlar içeren dünyalarında dolaşması ve fikirlerini her zaman açıkça ifade etmesi, onu bu türün inanılır bir kahramanı yapıyor. Gerçi bazı eleştirmenlerin, yazarı diğer iki ustadan da usta görmelerine katılmıyorum ama, ‘hard-boiled’in hakkını verdiği de inkâr olunmaz. Buna karşılık ben, daha yalnız olan, kendi seçimiyle ‘kaybetme’ye her zaman daha yatkın Philip Marlowe’u tercih ederim.
Yazarın, “Uyuyan Güzel”de ele aldığı aileye hoşgörülü davrandığı söylenemez. Para, iktidar onları yozlaştırmış. Sadakat nedir bilmiyorlar; sadece eşlerine değil, anneleriyle babalarına ve çocuklarına da sadık değiller. İçlerinde vicdan sahibi tek kişi Laurel’miş gibi görünüyor, o da kayıp.

Sosyal konulara hassasiyet
Millar’ın kendisine gelince... Dickens’in kitaplarından çıkma bir çocukluk geçirmiş. Sonraları sorunlu kızına hep sahip çıkmış ama, Santa Barbara halkı o kızın, yani Linda’nın üç kişiye arabayla çarpıp kaçması olayı nedeniyle onlara çok tepki göstermiş.
Millar’ın kendisi, bir aile babası olarak kitaplarında eleştirdiği aile büyükleri gibi davranıp, suçlu olup olmadığına aldırmadan kızına kol kanat germiş. Neyse ki işlerin sonradan düzeldiği anlaşılıyor.
“Uyuyan Güzel”, toplumun çeşitli kesimlerinden yansımalarla dolu, sağlam diyalogları olan, bütün esrarın sonunda tertemiz şekilde bir noktada toplanıp açıklandığı, birinci sınıf bir polisiye. Yazarının sosyal konulardaki hassasiyetine tanıklık ediyor. Zaten olay örgüsünü dantel gibi örse de, MacDonald/ Millar için esas mesele muamma meselesi değil.
Erol Üyepazarcı’nın iki ciltlik kitabı “Korkmayınız Mister Sherlock Holmes”da belirttiği gibi, cinayet, ‘toplumsal ve psikolojik nedenleriyle anlatılması ve anlaşılması gereken’ bir şey.
Yazarın Bilge Kültür Sanat’tan iki kitabı daha çıktı. Hepsi tavsiye olunur.

Milliyet, 10.02.2009

Kategori: Sevin Okyay Yazıları
Etiketler:

Ross Macdonald

Kenneth Millar

Lew Archer

Uyuyan Güzel