Yirminci yüzyılın ilk yarısının en önemli Çek yazarı olarak kabul edilen Karel Čapek, Rossum'un Evrensel Robotları adlı kitabında kullandığı, gönülsüz işçi anlamına gelen "robota" ile terminalojiye robot sözcüğünü kazandırmıştır. Politik bilimkurgu türünden eserleri George Orwell, Kurt Vonnegut gibi yazarları etkilemiştir. Genelde mizahi bir dil kullanan Čapek, bilimin yoldan çıkacağını ve insanlığın evriminde geri dönülmez hatalara yol açacağını, 20.yy'ın insanlık adına karanlık olan gidişatını analiz eder. Čapek, Almanya’nın 1938 Çekoslovakya işgalinden kısa bir süre önce, tuberkülozdan öldü. O sırada Gestapo’nun arananlar listesindeydi ve ressam kardeşi Yosef Čapek de 1945 yılında toplama kampında ölecekti. 1930’lardan başlayarak Avrupa’yı yükselen faşizm tehlikesine karşı uyarmaya çalışmış; yazılarını, oyunlarını, radyo konuşmalarını bu konuya ayırmış, bir Uluslararası PEN üyesi olarak mücadele etmiş ve Avrupa yönetimlerinin bu konudaki kayıtsızlığı karşısında hayal kırıklığına kapılmıştı. Čapek’in Türkçede zengin bir tarihi var. Bu tarihi, Čapek’in en önemli çevirmeni olan Hasan Ali Ediz (1904-1972), ilk kez 1953 yılında Kaybolan Bacak adıyla yaptığı Čapek öyküleri derlemesinde ayrıntılı bir şekilde ele alıyor. Ediz’e göre Čapek’ten çevrilen ilk eser R.U.R. adlı tiyatro oyunudur: bu oyun, 1927 yılında Halit Fahri Ozansoy tarafından çevirildi ve M.E.B.’in “Cihan Edebiyatından Nümuneler” dizisinde yayımlandı. Oyun, ayrıca Yapma Adamlar adıyla 1928-29 döneminde İstanbul Şehir Dram Tiyatrosu’nda sahnelendi. Čapek’in İngiltere Mektupları Fikret Adil tarafından çevrilerek Vakit gazetesinde tefrika edildi. Ahmet Muhit Dranas tarafından çevrilen Ana adlı son eseri, 1941-42’de yine Şehir Tiyatrosu’nda Yaşadığımız Devir adıyla sahnelendi ve bu adla Remzi Kitabevi’nin “Dünya Muharrirlerinden Piyesler” dizisinde yayımlandı. Yine bu oyun, 1952-53 sezonunda Ankara Devlet Tiyatrosu’nda Vatan İsterse adıyla sahnelendi. Diğer yandan Čapek’in çeşitli öykülerinin çevirileri 1937’den başlayarak birçok gazete ve dergide yer aldı. Ediz’in Kaybolan Bacak adıyla İngilizceden yapılmış (Servet Moray, İbrahim Hoyi ve kendisine ait) çeviri öyküleri derlediği kitap, daha sonra 1974 yılında Cem yayınevi tarafından yeniden yayımlandı. Son olarak, 1976 yılında Čapek’in Haydut Oğlu Haydut adlı çocuk öyküsü, Can Kapyalı çevirisiyle Gözlem Yayınevi tarafından yayımlandı. Kaynakça: http://ceviribilim.com/?p=944